Në një diskutim në podcastin “PIKË” me Veton Surroin, regjisori dhe profesori Fadil Hysaj shprehet se vendosja e standardit gjuhësor pas Kongresit të vitit 1972 ka shkaktuar një “linguicid” të mirëfilltë dhe ka dëmtuar rëndë trashëgiminë gjuhësore e kulturore të shqiptarëve, sidomos të atyre nga veriu, Kosova dhe Maqedonia e Veriut.
“Tash, këto kanë shkaktu dëme të mëdha deri te ajo ADN-ja shpirtërore shqiptare”, ka thënë Hysaj, duke shtuar se mënyra e sjelljes dhe e komunikimit ndërmjet shqiptarëve ka ndryshuar rrënjësisht si pasojë e këtij vendimi.
Sipas Hysajt, standardi gjuhësor që u vendos pas Kongresit nuk përfaqësoi gjithë hapësirën shqiptare, por dominoi gjuha e jugut, duke lënë jashtë një shumicë të madhe përdoruesish të dialektit gegë.
“70% e popullatës përdor gjuhën që u anashkalua. Veriu nuk është vetëm veriu i Shqipërisë, por përfshin edhe Kosovën dhe Maqedoninë”, theksoi ai.
Surroi nga ana e tij theksoi se vendimi për një standard unik ishte politik dhe i shtyrë nga parimi “jemi një komb, duhet të kemi një gjuhë dhe një standard gjuhësor”. Por, sipas tij, askush nuk e shtroi seriozisht pyetjen nëse ai standard do të ishte gjithëpërfshirës dhe i balancuar.
Hysaj e quajti vendimin për gjuhën një “linguicid në kuptimin më të rëndë të fjalës” dhe e krahasoi me një operacion të gabuar që bëhet me qëllime të mira, por që rezulton në humbje të funksionit.
“Njeriu mund të ketë qëllim të mirë me ta rregullu syrin dhe ta marrë krejt shikimin…”, shtoi ai.
