-
Nga:
Brikenda Rexhepi
- 29 gusht 2025 19:28
- Shpërndaje në:
Në prag të Ditës Ndërkombëtare për Personat e Zhdukur, 30 Gushtin, KOHA rikthen një artikull të zgjeruar të datës 10 dhjetor të vitit 1998 i cili hedh dritë mbi periudhën kohore kur ndodhën rrëmbimet më të mëdha dhe kur nisën të bëhen listat e të zhdukurve. Artikulli flet për shpërputhje të të dhënave të KMDLNJ-së dhe atyre të Komitetit Ndërkombëtar të Kryqit të Kuq; për listat me shqiptarë dhe rastet e paregjistruara në KNKK; për listën me serbë që diplomatët e kishin çuar në drejtorinë e UÇK-së si dhe sqarimin që kishin marrë për të. Më 1998 Koha Ditore shkruan: “konfuzioni i krijuar lidhur me njerëzit e rrëmbyer dhe të zhdukur në Kosovë ende vazhdon. Punëtorët nëpër organizata të ndryshme që merren me çështje të këtilla besojnë se kjo çështje do të zgjidhet vetëm atëherë kur në Kosovë të kryhen hulumtime të shumta dhe të gjata nga ekspertë të ndryshëm”. Më 2025, çështja e të zhdukurve mbetet ende e pazgjidhur.
Artikulli i plotë:
PRISHTINË, 10 DHJETOR 1998 – "Të gjithë e dinë se kush e ka marrë djalin tim, ka edhe dëshmitarë. Atë nuk e kanë rrëmbyer njerëz të panjohur gjatë natës, që të mos dihet se ku është", spikati i ati i Hafir Shales, njërit nga 781 personat në listën e të te rrëmbyerve dhe të te zhdukurve të KMLDNJ-se, i rrëmbyer me 10 prill të këtij viti nga policia serbe. "Ka qenë e premte, kur atë dhe dy të tjerë i ka ndaluar policia në Sllatine dhe i ka dërguar në stacionin e policisë në Prishtine. Dy shokët e tij janë liruar", thotë i ati i tij, Isuf Shala, duke theksuar se nuk ka lënë vend pa e kërkuar të birin, por e tëra ka qenë e kotë.
"Nuk kemi kurrfarë informatash as për fatin e kolegut tonë, Xhavitit", tha një zyrtar në Këshillin për Mbrojtjen e Lirive dhe të Drejtave të Njeriut, duke folur për Xhavit Hazirin e rrëmbyer, sipas informatave të Këshillit, me 17 shtator nga inspektore të Sigurimit shtetëror serb, derisa ai po shkonte në vendin e punës.
Asgjë nuk dihet as për fatin e personave të tjerë, apo të familjeve të tera, të rrëmbyera apo të zhdukura, të cilat janë në listën e Këshillit, kategori të cilën e ka përcjellë Xhavit Haziri, para se edhe vete të regjistrohej në atë listë.
Varësisht nga përpiluesit e listave, numri i personave të rrëmbyer dhe të zhdukur në Kosove ndryshon. Derisa në listën e Këshillit janë të regjistruar 770 shqiptare dhe 11 serbe, Komiteti Ndërkombëtar i Kryqit të Kuq posedon listat me 260 veta. "Kemi listën tone ku figurojnë emrat e 130 shqiptareve, të cilët mendohet se janë rrëmbyer nga autoritetet, dhe listën me emrat e 130 serbeve, të cilët mendohet se janë rrëmbyer nga UÇK-ja", theksoi Josue Anselmo, zëdhënës i KNKK-se në Prishtinë. Shoqata e të Burgosurve Politikë, në një letër, të cilën ua ka dërguar asociacioneve të ndryshme ndërkombëtare për të drejtat e njeriut, ka njoftuar se me shumë se 900 banorë të Kosovës janë të zhdukur apo të rrëmbyer. Në listën serbe figurojnë emrat e 98 serbëve. Kjo liste, kohe më parë, u është dorëzuar përfaqësuesve shqiptarë në Kosove nga ambasadori Petritsch.
Lista që iu dorëzua UCK-së
Përfaqësuesi Politik i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, z. Adem Demaçi, tha se këtë listë atij ia ka dorëzuar z. Inhof dhe më vonë edhe z. Petritsch. "Unë kam marrë listat, ua kam parashtruar njerëzve përgjegjes në Shtabin e Përgjithshëm që merren me këto probleme. Ata i kanë shikuar me vëmendje", tha z. Demaçi. Deklarata e njerëzve përgjegjës në shtab, tha ai, është që "për disa në listë dihet sigurisht se janë vrarë edhe dihet se ku janë vrarë. Për pjesën tjetër ata nuk kanë kurrfarë dijenie, sepse nuk kanë njerëz të ndalur as nuk kanë njerëz të arrestuar", dhe shtoi se dy njerëz në atë listë janë të shënuar nga dy herë kurse emrat e dy gazetarëve të liruar ende nuk janë hequr nga lista. "UÇK-ja nuk di se çfarë ka ndodhur me ta, si ka ndodhur, si kanë kaluar...", tha Demaçi.
Në Ministrinë serbe të Drejtësisë, ndërkaq, nuk ishte e mundur që të flitet me dikë që do të mund të thoshte diçka lidhur me çështjen e të rrëmbyerve dhe të te zhdukurve në Kosovë. Në çdo përpjekje për të kontaktuar me dikë, si përgjigje merrnim receptorin e Iëshuar...
Serbet e Kosovës kanë filluar të organizojnë marshe të ndryshme nëpër Kosove "për të kërkuar të afërmit e tyre të rrëmbyer", nuk mungojnë as apelet dhe kërkesat e shumta të tyre të drejtuara organizatave të ndryshme ndërkombëtare, të cilave u jepet një publicitet i madh edhe nëpër mjetet e ndryshme të informimit. "Ka mundësi që gjatë luftimeve të ndryshme ata të jene vrarë, ose janë tërhequr e fshehur nga forcat serbe", shpjegon z. Demaçi, lidhur me listën serbe që i është dorëzuar. "Shtabi i përgjithshëm e ka një tezë se regjimi serb është duke fshehur numrin e të vrarëve me qëllim që ta tregojë një numër shumë më të vogël", tha ai dhe shtoi "kështu që edhe këta njerëz (të shënuar në listë si të rrëmbyer) mund të kenë shkuar në atë përpjekje të tyre që të zvogëlohet numri i të vrarëve". Në listën serbe, siç shpjegoi Demaçi, është shënuar emri i një snajperi serb, i vrarë gjatë luftimeve, dhe i një pjesëtari të sigurimit të Arkanit, i cili është vrarë në luftimet e Jezercit.
KNKK: Shalën e Hazirin nuk kemi mundur t’i gjejmë askund
Listat e KNKK-së, sipas zëdhënësit të tyre, janë të përpiluara në bazë të interesimeve dhe të dhënave të familjeve, të cilat besojnë se të afërmit e tyre janë të rrëmbyer. "KNKK-ja ka kontakte direkte me familjet", tha ai dhe shpjegoi se faza e parë e punës së tyre është mbledhja e informatave të detajuara për personat të cilët besohet të jene rrëmbyer, kurse e dyta, në baze të informatave të marra, shkuarja me ekipin mbrojtës në terren, me listat e përpiluara, për të mësuar diçka për ata persona dhe për t'i informuar familjet e tyre.
Zyrtaret e Këshillit për Mbrojtjen e Lirive dhe të Drejtave të Njeriut, pas një takimin që kanë pasur me KNKK-në lidhur me këto çështje, thanë se "kanë vërejtje në punën e tyre". "Jo vetëm ne si Këshill, por edhe familjet e të rrëmbyerve janë interesuar dhe kanë kërkuar informata nga ata", thane në Këshill, por shtojnë ata "jo vetëm që nuk na kanë ndihmuar, por edhe e kanë lënë familjen tetantarëshe të z. Shala që të presë me orë të tëra në të ftohtë në oborrin e selisë së tyre". Zëdhënësi i KNKK-së njoftoi se deri me tani "si ndërmjetës neutral kanë ndihmuar në lirimin e 35 serbëve gjatë muajit korrik të këtij viti", kurse raste të lirimit të shqiptarëve ai tha se nuk ka pasur. "Jemi interesuar edhe për rastet e Hafir Shales dhe të Xhavit Hazirit, por nuk kemi mundur t'i gjejmë askund", tha ai.
Këshilli i ka përpiluar listat e veta në bazë të informatave, të cilat i kanë marrë nga degët dhe nëndegët e veta të shpërndara nëpër Kosovë. "Në listat tona figurojnë emrat e njerëzve, për fatin e të cilëve nuk dihet gjë", tha një zyrtar në Këshill. Për disa nga këta persona flitet se mund të jenë të vrarë, gjë që "më së miri mund të vërtetohet kur të përfundojnë hetimet e ekspertëve finlandezë të mjekësisë ligjore", vlerësuan në Këshill. Në Fondin për të Drejtën Humanitare thanë se janë duke mbledhur informata në terren dhe tani për tani nuk mund të japin të dhëna zyrtare për njerëzit e rrëmbyer apo të zhdukur.
Rasti i Rahovecit
Të rrëmbyerit dhe të zhdukurit në komunën e Rahovecit paraqesin një çështje për të cilën më me vështirësi deklarohen disa nga këto organizata. Gjithashtu, diferencat në lista të ndryshme të numrit të këtyre personave janë shumë me të mëdha. Sipas listës së KMLDNJ-së, në komunën e Rahovecit, si të rrëmbyer apo të zhdukur konsiderohen 11 familje të tëra dhe rreth 145 persona. Në zyrat e Këshillit në Prishtine treguan edhe për pasaportat e një familjeje pesantarëshe nga Rahoveci, të cilat ua kishte dërguar një njëri i cili i ka gjetur ato të mbështjellura me një bluzë të Ushtrisë jugosllave në një kontejner në Prishtinë. "Nuk mund ta dimë se cili mund të ketë qenë fati i asaj familjeje", pohuan në Këshill. Sipas zëdhënësit të KNKK-së, kjo organizatë nuk ka të regjistruar asnjë rast të shqiptareve të rrëmbyer në komunën e Rahovecit. Në një liste të mëhershme të KNKK-së të personave për të cilët thuhet se janë të rrëmbyer, e cila nuk është bërë publike për shkak të parimit të tyre të besueshmërisë, figurojnë emrat e 66 shqiptareve, me gjithë pohimet e Anselmos se në Rahovec, sipas të dhënave të fundit të tyre, nuk ka shqiptarë të cilët mendohet se janë të rrëmbyer dhe pohimet se deri më tani nuk kanë arritur si ndërmjetës neutralë që të lirojnë ndonjë shqiptar. "Dyzet serbë mendohet se janë të rrëmbyer në Rahovec", njoftoi ai. Numri është i njëjte edhe në listën serbe, e cila u është dërguar përfaqësuesve shqiptarë. Tridhjetë e pesë serbë ia ka dorëzuar UÇK-ja KNKK-së dy ditë pas ofensivës së Rahovecit. Ndonëse për rrëmbimin e tyre në manastirin e Zoçishtës është folur shumë në atë kohë, në njërën nga komunikatat e UÇK-së është thënë "askund nuk thuhet se ata kanë qenë të armatosur". "As murgjit e as të tjerët nuk kanë shfaqur kurrfarë rezistence e as nuk i kanë shfrytëzuar armët, të cilat pjesëtarët e policisë serbe i kanë lënë aty gjatë tërheqjes nga ai rajon", është thënë në kumtesën e Peshkopatës së Rashkë- Prizrenit, të lëshuar lidhur me akuzat se ata kishin qenë të armatosur. "Pikërisht për këtë arsye pjesëtarët e UÇK-së i kanë kursyer murgjit dhe civilët e gjetur në manastir", është thënë në kumtesë dhe është theksuar se "ata gjatë arrestimit nuk janë maltretuar, sepse nuk kanë bërë kurrfarë rezistence".
Konfuzioni vazhdon
Lidhur me rrembimet e njerëzve gjatë luftës në Kosove, Përfaqësuesi politik i UÇK-së theksoi se "ata (UÇK-ja) e kanë qëndrimin si gjithnjë më parë që të mos atakohet, të mos preket, të mos ketë qëndrime të këqija ndaj asnjë njeriu, pavarësisht a është shqiptar apo serb. Pjesëtaret e UÇK-së nuk dëshirojnë që t'i bëjnë të njëjtat vepra që i bën regjimi serb kundër shqiptareve", shtoi Demaçi.
Konfuzioni i krijuar lidhur me njerëzit e rrëmbyer dhe të zhdukur në Kosove ende vazhdon. Punëtorët nëpër organizata të ndryshme që merren me çështje të këtilla besojnë se kjo çështje do të zgjidhet vetëm atëherë kur në Kosove të kryhen hulumtime të shumta dhe të gjata nga eksperte të ndryshëm. "Apet kemi ardhë me lyp babin. Apet na kanë thanë se s'është kurrkund", thoshte Gentriti, derisa po protestonte para KNKK-së në Prishtinë së bashku me motrat, nënën dhe me gjyshin e tij, me rastin e shtatëmujorit të rrëmbimit të dr. Shalës. "Mua me ka marre malli, e ata po thonë se nuk është kurrkund".