Gratë afgane humbin shpresën e fundit pasi talebanët ndërpresin internetin

Pas marrjes së pushtetit nga talebanët, gratë dhe vajzat afgane janë përballur me ndalime të njëpasnjëshme që kanë zhdukur çdo mundësi për arsimim dhe punësim. Ndërprerja totale e internetit ishte goditja përfundimtare për shumë prej tyre, duke shuar edhe dritën e fundit të shpresës për një të ardhme më të mirë.

Fahima Noori kishte ëndrra të mëdha kur përfundoi studimet e saj në universitet në Afganistan. Ajo kishte studiuar drejtësi, kishte diplomuar në një program për mamitë dhe madje kishte punuar edhe në një klinikë për shëndetin mendor.

Por gjithçka iu mor në momentin kur talebanët morën pushtetin në vitin 2021. Ata ndaluan vajzat mbi moshën 12 vjeç të ndiqnin arsimin, kufizuan në mënyrë drastike mundësitë e punësimit për gratë dhe së fundmi larguan nga universitetet librat e shkruar nga gratë.

Për Fahimën, interneti ishte bërë si një dritare e fundit drejt botës së jashtme - një shpresë për të mos u shkëputur plotësisht nga bota që ajo donte të ishte pjesë.

“Së fundmi u regjistrova në një universitet online dhe kisha shpresuar ta përfundoja shkollimin, pastaj të gjeja një punë online,” rrëfen ajo me një zë të përzier mes dëshirës dhe zhgënjimit.

Por të martën, edhe kjo dritare u mbyll. Talebanët vendosën një ndalim të përgjithshëm të internetit në mbarë vendin, një ndërprerje që nuk ka afat dhe që mund të zgjasë për një kohë të pacaktuar.

“Shpresa jonë e fundit ishte mësimi online. Tani edhe ajo ëndërr është shkatërruar,” thotë Fahima me trishtim.

Emri i saj i vërtetë është ndryshuar për ta mbrojtur identitetin, ashtu siç janë ndryshuar edhe emrat e të gjithë personave të tjerë të intervistuar për këtë artikull.

“Rrimë gjithë ditën në shtëpi pa bërë asgjë”

Gjatë javëve të fundit qeveria e talebanëve ka nisur të ndërpresë lidhjet e internetit me fibër optike në disa nga provincat e vendit, duke e justifikuar këtë veprim si një përpjekje për ta parandaluar “pamoralitetin”.

Për shumë njerëz, kjo ishte një shenjë e qartë se diçka më e rëndë po afrohej - ata e kishin frikë se ky mund të ishte hapi i parë drejt një shkëputjeje totale të internetit në mbarë vendin. Dhe, fatkeqësisht, frika e tyre më e madhe u bë realitet.

Të martën, vendi përjetoi një “errësirë totale të internetit”, sipas organizatës ndërkombëtare për monitorimin e internetit, NetBlocks - një vendim drastik që ka paralizuar shërbimet më bazike dhe më jetike në të gjithë Afganistanin.

Agjencitë ndërkombëtare të lajmeve raportojnë se kanë humbur kontaktin me zyrat e tyre në kryeqytetin Kabul. Interneti mobil është pothuajse i paralizuar, televizionet satelitore janë ndërprerë pothuajse plotësisht dhe, sipas mediave vendase, edhe fluturimet nga aeroporti i Kabulit janë penguar rëndë.

Para se të ndodhte kjo ndërprerje masive në të gjithë vendin, BBC-ja foli me disa banorë të Afganistanit, të cilët treguan se si ndërprerja graduale e internetit në provincat e tyre i kishte tronditur dhe ua kishte shuar të gjitha planet për të ardhmen.

“Para se të ndaloheshim, po studioja për mami. Ishte ëndrra ime të bëhesha profesioniste dhe të ndihmoja gratë në komunitetin tim”, rrëfen Shakiba, e cila jeton në provincën veriore të Tahkarit. “Por, për fat të keq, edhe ai program u ndalua për gratë. Interneti ishte shpresa jonë e fundit - e vetmja dritë që na kishte mbetur për të vazhduar rrugën e dijes. Ishte mënyra jonë për të mësuar, për të pasur një arsye për të shpresuar. Kur dëgjova se interneti ishte ndërprerë, më dukej sikur më ra bota mbi supe. Gjithçka u bë terr për mua”.

E njëjta histori përsëritet edhe për Fahimën, e cila shprehet se tani ndihet krejtësisht “e pafuqishme dhe e thyer”.

“Unë dhe dy motrat e mia po ndiqnim mësimet online. Ishte një mënyrë për të mos mbetur pas me lajmet dhe teknologjinë - për të mësuar diçka të re çdo ditë”, tregon ajo, nga një provincë lindore e Afganistanit. 

“Por tani nuk mund të mësojmë më, nuk mund të zhvillojmë aftësi të reja, nuk mund të kemi më shpresë për një të ardhme më të mirë. Ëndërronim të mbaronim shkollën, të diplomoheshim dhe t’i vinim në ndihmë babait tonë, i cili mban të gjithë familjen. Por tani… tani ne thjesht rrimë në shtëpi gjithë ditën, pa bërë asgjë, të mbyllura në heshtje dhe në dëshpërim”.

Që prej ardhjes në pushtet në vitin 2021, talebanët kanë vendosur një sërë kufizimesh të ashpra, në përputhje me interpretimin e tyre të ligjit islamik të Sheriatit.

Në fillim të këtij muaji, ata larguan nga programet universitare librat e shkruara nga gratë, si pjesë e një ndalese të re që gjithashtu përfshin ndalimin e mësimdhënies për të drejtat e njeriut dhe për çështje që lidhen me ngacmimin seksual.

Sipas autoriteteve talebane, rreth 140 libra të shkruar nga gra - përfshirë edhe tituj teknikë si “Siguria në Laboratorin Kimik” - u vlerësuan si “të dyshimta” dhe të papajtueshëm me politikat e Sheriatit dhe me ideologjinë e tyre.

Megjithatë, qeveria e talebanëve vazhdon të pretendojë se respekton të drejtat e grave - sipas versionit të tyre të “kulturës afgane” dhe ligjit islamik. Por realiteti në terren tregon krejt të kundërtën.

Kjo situatë nuk ka prekur vetëm vajzat dhe studentet. Mësues si Zabi, që dikur siguronte jetesën përmes mësimdhënies online, po ashtu janë goditur rëndë nga kjo ndalesë e përgjithshme.

Humbja e mundësive 

Zabi rrëfen se më parë kishte punuar si gazetar në Pakistan, por sapo u kthye në Afganistan, nuk gjeti asnjë mundësi për të vazhduar në atë profesion. Për këtë arsye, vendosi të hapte një qendër mësimi për anglisht – një iniciativë që e zhvilloi online pasi autoritetet vendosën kufizime të rënda për institucionet arsimore fizike.

“Kisha si studentë burra dhe gra - ndonjëherë deri në 70 apo 80 vetë në një klasë. Studentët ishin të kënaqur dhe mësimet shkonin për mrekulli”, tregon ai. “Të gjithë përgatiteshin për provimin IELTS, një test ndërkombëtar për gjuhën angleze. Çdo gjë që mësonin ishte e varur nga interneti - hulumtimet, testet praktike, provimet zyrtare… gjithçka”.

Zabi, i cili jeton në një nga provincat lindore të vendit, shton se në Afganistan nuk ekziston asnjë qendër zyrtare për të dhënë IELTS-in. E vetmja mundësi për studentët ishte ta jepnin provimin online.

“Dy ditë më parë, rreth 45 nga studentët e mi ishin në mes të provimit kur interneti u ndërpre. Kishin muaj të tërë që përgatiteshin për atë ditë, por mundësia iu rrëmbye papritur. Ishte shkatërruese - për ta si studentë, dhe për mua si mësues që i kisha udhëhequr gjithë këtë kohë”.

Ai shton se telefoni i tij nuk pushon së rëni – studentët vazhdojnë ta telefonojnë për t’i kërkuar këshilla dhe për të pyetur se çfarë mund të bëjnë tani.

“Më thonë: ‘Mësues, çfarë të bëjmë tani?’ Për djemtë, ende ka ndonjë qendër të hapur për mësimin e anglishtes. Por për studentet e mia femra, kjo ishte mundësia e fundit. Dhe tani… edhe ajo është zhdukur”.

Para ndërprerjes totale që ndodhi të hënën, shumë nga personat e intervistuar pohonin se ekzistonte ende mundësia për t’u lidhur me internet përmes të dhënave celulare. Por kjo alternativë është jashtëzakonisht e shtrenjtë për shumicën e qytetarëve dhe cilësia e lidhjes është shumë e dobët.

Një paketë mujore interneti me 100 GB kushton 3.500 afghani – rreth 50 dollarë amerikanë. Në të kundërt, lidhja Wi-Fi kushtonte vetëm rreth 1.000 afghani në muaj dhe shpesh ndaheshin shpenzimet mes disa studentësh, duke e bërë më të përballueshme.

Sipas një raporti të mëparshëm të UNDP, të ardhurat mesatare për kokë banori në Afganistan ishin vetëm 306 dollarë në vitin 2024.

Zabi pohon se nëse interneti nuk rikthehet së shpejti, ai nuk do të ketë rrugë tjetër veçse të largohet nga vendi. Ai thotë se nuk ka më asnjë mënyrë tjetër për të fituar jetesën.

Ndërkohë autoritetet talebane nuk kanë dhënë ende ndonjë arsye zyrtare për ndërprerjen e internetit në mbarë vendin. Më herët, ata kishin përmendur se do të krijonin një “rrugë alternative” për qasjen në internet, por nuk kanë dhënë asnjë detaj konkret mbi këtë plan.

Anas, një këmbimtar valutor nga provinca Tahkar, thotë se biznesi i tij ka hasur “probleme të jashtëzakonshme” pas ndërprerjes së internetit, pasi një pjesë e madhe e punës së tij varet nga lidhja online.

“Aktualisht, biznesi ynë është goditur në rreth 90%”, shpjegon ai. “Dje, vëllai im - që është edhe partneri im në biznes - u përpoq t’i dërgonte një email një klienti. Por nuk mundi ta dërgonte. Asgjë nuk funksiononte”.

Megjithatë, shqetësimi më i madh i tij nuk lidhet me humbjet financiare. Ajo që e trondit më shumë është fati i tri vajzave të tij, të cilat më parë ndiqnin mësimet online.

“Nata para se të ndërpritej interneti, dëgjuam se talebanët kishin ndërprerë qasjen në Mazar. Vajza ime e madhe erdhi tek unë me lot në sy dhe më tha se kishte frikë se e njëjta gjë do të ndodhte edhe tek ne. Ishte e tmerruar”.

“Tani mundësia e fundit që kishin për të studiuar është zhdukur. T’i shoh fëmijët e mi kaq të pafuqishëm, kaq të thyer… kjo ishte gjëja më e dhimbshme për mua si prind. Vetëm Zoti e di se çfarë do të ndodhë me ta… dhe me mua”.